Inleiding

In de periode 2018/2019 is Nederland zich blijven richten op sectoren waarin de Nederlandse expertise een specifieke toegevoegde waarde kan bieden: veiligheid en rechtsorde, water en landbouw. De Nederlandse kennis op deze gebieden kan worden ingezet om bij te dragen aan de realisatie van diverse SDGs. Binnen deze sectoren heeft Nederland ook bijgedragen aan de ontwikkeling van het bedrijfsleven en het onderwijs. In dit rapport richten we ons op water en veiligheid en rechtsorde.

In 2018/2019 heeft Indonesië een groei van ongeveer 5% weten vast te houden, wat consistent is met voorgaande jaren. Er blijven echter uitdagingen op het gebied van ondernemen waardoor ontwikkelingen voor handel en buitenlandse investeringen kunnen stagneren. Op het gebied van veiligheid en rechtsorde zijn er in de afgelopen jaren belangrijke processen in gang gezet. Zo is het Indonesische hooggerechtshof onder meer begonnen met de ontwikkeling van een nieuwe langetermijnstrategie. De Nederlandse samenwerking is hier nauw mee verbonden, bijvoorbeeld door samenwerking op het gebied van planning en budgettering. Daarnaast zijn 1.600 nieuwe rechters begonnen met hun opleiding - de eerste lichting sinds vele jaren. Politiek gezien was 2019 een bewogen jaar vanwege de presidentsverkiezingen die in april plaatsvonden. Het grootste 1-dags verkiezingsproces ter wereld verliep goed. De daaropvolgende maanden waren minder rustig, met demonstraties die verband hielden met de verkiezingsuitslag, nieuwe wetgeving die in het parlement werd besproken en de situatie in Papoea.

Resultaten 2019

Water

De twee lopende sanitatieprogramma's (USDP2 en SEHATI) hebben op concrete wijze bijgedragen aan de planning, de budgettering en de uitvoering van sanitatie- en hygiëneprogramma's in hun programmagebieden, en ook daarbuiten, door middel van replicatie in andere gebieden. Intensieve samenwerking met centrale, gemeentelijke en districtsbesturen en het opbouwen van hun capaciteit bleken een effectieve aanpak.

Veiligheid en rechtsorde

Het rechtsstaatprogramma heeft in deze periode belangrijke stappen gezet. Naast de voortzetting van inspanningen om kwetsbare groepen betere toegang tot het recht te bieden en de verbetering van de community policing aanpak (vergelijkbaar met de Nederlandse wijkagent) in Papoea, West-Papoea en de Molukken, hebben een aantal projecten in 2018-2019 belangrijke resultaten opgeleverd. Zo was Studiecentrum Rechtspleging (SSR) de belangrijkste partner van het Indonesische opleidingscentrum voor rechters bij de ontwikkeling van het nieuwe onderwijsprogramma voor 1.600 nieuwe rechters (het Nederlandse RAIO-programma). Met ondersteuning van SSR zijn belangrijke veranderingen in het systeem van onderwijs, beoordeling en monitoring ontwikkeld. Een andere samenwerking heeft de aanzet gegeven tot de ontwikkeling van standaardprocedures voor het gebruik van elektronisch bewijs in het Indonesische rechtssysteem.

Achtergrond

Veiligheid en rechtsorde

Nederland en Indonesië zijn strategische partners met een gedeeld verleden. Door hun vergelijkbare juridische systemen wordt de toegevoegde waarde van de juridische samenwerking tussen Nederland en Indonesië sterk erkend. Het rechtsstaatprogramma bestaat uit een combinatie van steun aan lokale ngo's, onderzoek en lobby voor juridische hervorming, capaciteitsopbouw en peer-to-peer samenwerking tussen Nederlandse en Indonesische juridische instellingen. Door relaties die gedurende vele jaren zijn opgebouwd, kan zeer effectief advies worden gegeven over juridische hervorming en juridisch onderwijs. Ook al lijken de individuele stappen die worden gezet soms klein, samen kunnen ze uiteindelijk leiden tot fundamentele veranderingen in het rechtssysteem. Nauwe samenwerking met lokale autoriteiten en gemeenschapsleiders blijkt de sleutel tot succes voor de meeste programma's.

Water

Dankzij onder meer de steun van Simavi (SHAW en SEHATI) en SNV (STBM Lampung) hebben sinds 2012 bijna 1,67 miljoen mensen op Sumatra en in Oost-Indonesië duurzaam toegang gekregen tot sanitaire voorzieningen. Nauwe samenwerking met en capaciteitsopbouw van lokale overheden en niet-overheidspartners bleek een krachtige en effectieve aanpak om de planning, budgettering en uitvoering van nationale sanitatieprogramma's te verbeteren. In de tweede fase van het National Capital Integrated Coastal Development (NCICD2) project is goede vooruitgang geboekt bij de ontwikkeling van een nieuwe Integrated Flood Safety Plan (IFSP) om het risico op overstromingen in Jakarta te verminderen. Het huidige plan komt tegemoet aan eerder geuite milieu- en maatschappelijke zorgen en biedt technische oplossingen en versnellingsstrategieën voor veiligheidsmaatregelen voor drinkwatervoorziening, sanitaire voorzieningen, vermindering van bodemdaling en tegen overstromingen. Tot dusver is slechts in heel beperkte mate vooruitgang geboekt bij het nemen van concrete investeringsbesluiten, met name als gevolg van de provinciale en nationale verkiezingen.

Blik op de toekomst

Veiligheid en rechtsorde

In 2019 was het rechtsstaatprogramma in zijn laatste jaar, hoewel er nog enkele jaren een overgangsfaciliteit zal blijven bestaan. Deze overgangsfaciliteit richt zich op een aantal lang termijn relaties tussen de Nederlandse en Indonesische juridische instellingen, die hun strategische betrokkenheid bij bepaalde belangrijke hervormingsprocessen zullen voortzetten. Dit omvat onder andere de samenwerking tussen de Nederlandse Hoge Raad en het Indonesische hooggerechtshof, en de samenwerking tussen de Nederlandse en Indonesische ombudsman.

Water

Het SNV Lampung-programma eindigde eind 2017. Aangezien de activiteiten van Simavi (met het nieuwe SEHATI-programma) en de tweede fase van het USDP tegen eind 2020 zullen worden beëindigd, zullen deze programma's zich in hun exit strategieën blijven richten op consolidatie en de duurzaamheid van de behaalde resultaten en de door de project geïntroduceerde aanpak.

Wat betreft de technische bijstand van Nederland aan de kustveiligheid van Jakarta (via de tweede fase van het National Capital Integrated Coastal Development Programme - NCICD2), die ook eind 2020 wordt afgesloten, zal de Nederlandse TA-inbreng de komende tijd ook steeds meer gericht zijn op kennismanagement en institutionele/capaciteitsontwikkeling.

Het Corona virus zal naar verwachting een forse impact hebben. De mate waarin deze crisis gevolgen zal hebben voor lopende en geplande ontwikkelingsactiviteiten is momenteel nog niet duidelijk.